De erfgoedparels van Fort Lillo
Doorheen de geschiedenis wisselde Fort Lillo regelmatig eens van nationaliteit. Het was ooit Oostenrijks, Frans en Nederlands grondgebied. Stof genoeg voor straffe verhalen en interessante bouwwerken.
Wanneer we langs de bouwkundige pareltjes van het havengebied passeren, mogen we Fort Lillo zeker niet overslaan. Het gaat dan niet zozeer om meesterwerken van de architectuur, maar om een curieuze geschiedenis die er nog altijd in baksteen gebeiteld staat. Ga mee op wandel in dit tweelingfort, dat zijn gelijke niet kent.
Het Tolhuis
Dit charmante neotraditionele gebouw op de Scheldedijk vindt zijn oorsprong in 1913. Maar de geschiedenis achter de tolheffingen in Lillo gaat natuurlijk veel verder terug. Ze kent ook enkele vreemde kronkels. Gedurende de jaren dat Nederland de controle heeft over de tweelingforten Lillo en Liefkenshoek, en dus over de toegang tot de haven, maakt het daar handig gebruik van om tol te heffen. Tussen 1597 en 1787 slagen onze noorderburen er zo in om 786.972 Vlaamse ponden te innen, goed voor meer dan een kwart van alle Zeeuwse tolheffingen.
Al dat geld ziet Keizer Jozef II, op dat moment landsheer van de Zuidelijke Nederlanden, met lede ogen door zijn vingers glippen. Uiteindelijk vindt hij het welletjes geweest en stuurt hij de Louis, een klein, snel zeilschip, de Schelde af, zonder tol te betalen. Het incident mondt uit in de Marmietenoorlog van 1784, genoemd naar het enige slachtoffer: een soepketel of marmiet. Die stond op het dek van de Louis en moest een welgemikte kanonskogel incasseren.
Met een gehandicapte kombuis ziet de Louis zich genoodzaakt tot overgave. De zaak wordt uiteindelijk in der minne geregeld in het Verdrag van Fontainebleau. Onze hedendaagse douanebeambten hebben nog altijd hun kantoor in Fort Lillo, maar houden zich nu vooral bezig met containerbedrijven en minder met internationale gastronomische politiek.
Sint-Benedictuskerk
Oorspronkelijk stond hier een garnizoenskapel voor de protestantse Nederlandse soldaten van het fort. Dat houten gebouw wordt later vervangen door een stenen kerk. Maar daarmee is de toekomst van het heiligdom niet verzekerd. Tijdens de Oostenrijkse Successieoorlog krijgt het kerkje er stevig van langs en achteraf moet er een nieuwe kerk gebouwd worden. Wanneer de Nederlanders plaats ruimen voor de Oostenrijkers in 1785, wordt het gebouw omgedoopt tot een katholieke kerk. Als bij een volgende stoelendans Nederland weer aan de beurt is, nemen zij het gebedshuis als arsenaal in gebruik.
Daar zijn de Lillonaars zelf absoluut niet mee gediend. Zij protesteren bij de koning der Nederlanden en krijgen uiteindelijk hun kerk weer terug. Een goede veertig jaar later slaat het noodlot helaas toch nog een keer toe. Er breekt brand uit en in 1883 moet de kerk alweer uit de as herrijzen. Al bij al valt de schade nog mee, want het had véél erger kunnen zijn…
Het Kruitmagazijn
Vlak naast de kerk van Fort Lillo hadden de Franse soldaten in 1810 een opslagplaats laten bouwen voor maar liefst 50 ton buskruit. Best wel ontvlambare materie, al hadden de Fransen wel enige voorzorgen genomen: de muren zijn extra stevig, in de hoop dat bij een explosie vooral het dak de lucht in zou gaan en niet zozeer de rest van Fort Lillo. Althans in theorie, gelukkig is het nooit in de praktijk getest.
Vandaag is het Kruitmagazijn de thuisbasis van vzw l’Embarcadère, een verwijzing naar de oude aanlegsteiger van het fort: ‘den embarcadeir’. Zij beheren sinds kort ook het volledig gerestaureerde gemeentehuis van Lillo uit 1877. Op beide locaties brengt de vzw het volkse erfgoed voor het voetlicht met onder andere cabaret, poesjenellentheater en een rariteitenkabinet. Laat de namen van enkele gezelschappen alvast je verbeelding prikkelen: de Konincklyke Harmonie van den Eeuwigdurenden Aflaat, de Poesje van Lilloo, het Panopticum der Vervlogen Lusten en Cabaret Den Laesten Stuyver.
Benieuwd wat dat allemaal inhoudt? Hou dan zeker de website van het Kruitmagazijn in de gaten. Al zal je nog even geduld moeten oefenen tot de coronamaatregelen weer volks spektakel toelaten.
Op wandel in Lillo
De wandelroute ‘Hoogtepunten van Lillo-Fort’ van Vrijetijdscentrum De Schelde, leidt je op 2,5 km langs de mooiste natuur en meest typerende locaties van Lillo!